Беляцкий Алесь Викторович 

Последнее слово

«Нужно начать широкий общественный диалог, направленный на национальное примирение».

Уголовное дело против нас — правозащитников «Вясны» — политически мотивировано. Вся эта эпопея на 284 тома, сотни обысков и допросов по всей стране не имеют ничего общего с предварительным следствием, плюс политический подтекст. А за ним не было и справедливого судебного разбирательства.

Полтора года длилось расследование так называемого уголовного дела. Из четырёх адвокатов, которые на разных этапах защищали меня, один из них — Виталий Брагинец, который оказался в тюрьме и был лишен свободы на восемь лет, — ещё двое были лишены лицензии в течение последних месяцев, и только одна дошла до финиша. Такое беспрецедентное давление на адвокатов показывает, в каких тяжёлых и опасных условиях им приходится защищать своих клиентов.

Очевидно, когда мы ознакомились с некоторыми томами так называемого уголовного дела, следствие выполняло поставленную перед ними задачу: лишить правозащитников «Вясны» свободы любой ценой, уничтожить «Вясну» и остановить нашу работу. Так можно объяснить неожиданное изменение обвинения с «неуплаты налогов» (оно существовало 13 месяцев, фактически со дня нашего задержания) на «контрабанду организованной преступной группировкой», которую сделали из «Вясны». Очевидно, что власти нарушают взятые на себя международные обязательства в сфере защиты правозащитников в рамках объединённых соглашений ООН и ОБСЕ.

Отдельно следует отметить крайне негативную субъективную оценку правозащитников «Вясны» в ходе предварительного расследования со стороны государственных СМИ: различных телеканалов и газеты «Беларусь сегодня», учредителем которой является Администрация президента. Так, уже в сентябре прошлого года в текстах утверждалось, что «правозащитники распространяли экстремистские материалы, а также финансировали протесты».

Отдельно выброс разных сплетен, вранья, лжи был сделан за последнюю неделю и вчера [12 февраля] это всё активно демонстрировалось и показывалось по государственным телеканалам, где нас обвиняли в разных грехах, до которых не додумалось даже следствие и прокуратура. Мне тут видится нарушение презумпции невиновности, прямое давление на суд, ведь нас ещё не осудили, но государственные средства массовой информации уже называют нас преступниками.

Чрезвычайная сложилась ситуация с языком в суде: обвинение и суд категорически отказались говорить по-белорусски, несмотря на то, что я как обвиняемый являюсь белорусскоязычным в жизни человеком. Я разговариваю, пишу, думаю на белорусском языке. Напоминаю, что белорусский язык является государственным языком, и вы как государственные чиновники должны знать два государственных языка, в том числе и белорусский, а не пыкать и бэкать. Поэтому вы обязаны говорить, соответственно, с белорусскоязычными гражданами по-белорусски. Например так, как это предусматривает Закон «Об обращениях граждан»: если ты пишешь на белорусском, то любое чиновничье ведомство отвечает тебе на белорусском языке. Тем самым меня поставили в неравное положение со стороной обвинения. Мне не дали возможности основательно и подробно объяснить свою позицию, оспаривать несправедливое бессмысленное обвинение.

Обвинение и суд практически отказались от допроса, от вопросов, которые их интересовали в ходе процесса и моего допроса. Складывается впечатление, что ни прокуратуру, ни суд вообще не интересует правда, для них всё было понятно с самого начала ещё до суда. Напоминаю, что ни прокуратура, ни суд так и не дали мне возможности ознакомиться со всеми 284 томами так называемого уголовного дела.

О политической подоплеке этого уголовного дела против правозащитников «Вясны» свидетельствует и общая ситуация в стране, пропитанная массовыми репрессиями и тотальными нарушениями прав человека, которые обрушились на общество во время и после избирательной кампании в 2020 году. Вместо того чтобы услышать голос народа, в Белорусь пришла более сильная реакция. Очевидно, политическим решением властей было разгромить и уничтожить гражданское общество Беларуси. Под катком репрессий оказались независимые журналисты и блогеры, самостоятельные аналитики и политологи, профсоюзные активисты из независимых профсоюзов, лидеры и активисты политических партий и движений, активисты избирательных штабов кандидатов в президенты, как и сами кандидаты в президенты, деятели белорусской культуры, писатели, музыканты, художники, преподаватели и студенты, спортсмены, рядовые участники мирных протестов, да и просто случайные люди. В стране сегодня полторы тысячи политических заключённых. Сотни за последние два с половиной года уже прошли через тюрьмы и после наказания вышли на свободу. Десятки тысяч мирных активистов были арестованы и осуждены за это время по административным делам. Ничего удивительного, что в это время, когда в Беларуси полетели в тартарары права человека, и правозащитники тоже оказались в тюрьме. Это координаторка Волонтёрской службы «Вясны» Марфа Рабкова, волонтёр Андрей Чепюк, гомельский правозащитник Леонид Судаленко, волонтёрка Татьяна Ласица и другие волонтёры, которые помогали жертвам массовых репрессий.

Репрессии в стране продолжаются и сегодня. Об этом свидетельствуют все новые и новые политические заключённые, которые появляются в СИЗО. Так, недавно была арестована правозащитница Наста Лойка. Чередой идут судебные процессы по политически мотивированным уголовным делам. Невероятный, невообразимый и невиданный доселе уровень репрессий, всевозможного давления на общество со стороны властей! В нашей истории такое было только в царские и сталинские мрачные годы вплоть до смерти Сталина в 1953 году. В начале 1980-х годов, когда в СССР был пик борьбы с диссидентами, правозащитниками, активистами национальных и религиозных движений, политзаключенных было около трёх тысяч на всю огромную советскую империю, в которой жило 250 миллионов человек. А сейчас на одну Беларусь — полторы тысячи политзаключённых.

Я убеждён, что курс, взятый властями на тотальный контроль общества и жестокое подавление инакомыслия, полный отказ от плюрализма мыслей, переустройство государственного строя по образцу тоталитарного общества а-ля «Советский союз 1970-х годов», абсолютно бесперспективен. Мир идет вперёд — в постиндустриальную эпоху. Уже выросло новое поколение и миллионы беларусов, у которых отличающиеся от ещё той советской эпохи цивилизационные ценности. Они не хотят жить в советской казарме. Для них мало корки хлеба, политой водой и посыпанной сахаром, или жареного сала. Они хотят и требуют, чтобы их голос был услышан, учтён и посчитан. Они хотят жить в экономически развитой демократической и независимой Беларуси.

События 2020 года, массовые протесты против фальсификаций результатов выборов, против нарушений прав человека чётко показали лучше любой социологии. Для многих эти события были неожиданностью, а для властей — неприятным сюрпризом. Следует признать, что общество и люди в стране сильно разделены идеологически, ценностно, ментально, но тем, кто живёт в обществе, видно, что этот раздел идет по возрасту, по месту проживания, по уровню образования, хотя ничего удивительного и уникального в этом нет. По всему миру общества неоднородны. Они включают в себя разных людей разных взглядов, их интересы представляют политические партии, а действительно справедливые выборы дают возможность относиться с более или менее определённым доверием ко власти. Разделение белорусского общества не фатально. С ним и общество, и государство могут жить, но его существование следует ясно осознавать, а не зажмуривать глаза и не строить себе уютный мир так, как кому-то хотелось бы. Миллионы белорусов думают и рассуждают, наконец, живут вот так, а миллионы — по-другому. И не так важно, кого сегодня больше. И одних, и других миллионы. Важно понять, что такое внутреннее разделение общества надолго. И с этим разделением нам всем — всему белорусскому обществу вне зависимости от наших взглядов и убеждений — придётся еще долго жить. В этой ситуации курс на конфронтацию, когда одна часть — силовые структуры, спецслужбы, прокуратура, следственный аппарат, суды, — давит и душит вторую, опасен и бесперспективен. Он ведёт в никуда. История стран Латинской Америки XX века: Чили, Аргентина, Гаити и других стран — тому подтверждение. Хунты Банановой республики, диктатуры не имеют перспективы для длинной жизни и развития. Исход такой политики нетерпимости, конфронтации и полного отказа от политического плюрализма — это постоянный общественно-политический, социальный, экономический кризисы, массовая миграция. Всё это туго завязано между собой.

Ситуация полномасштабного кризиса в государстве очень опасна для суверенитета Беларуси. Перед нами огромные геополитические вызовы — страна зашла в тупик. Как говорили наши предки: «Той самы нерат, з якога ні ўзад, ні ўперад». Единственным возможным выходом из всестороннего кризиса, в котором оказалась Беларусь, видится постоянный долгосрочный поиск консенсуса, равновесия в обществе с учетом интересов различных слоев общества. Ради сохранения Беларуси как государства, ради будущего нашего народа, нам всем, а прежде всего — властям, — следует проявить мудрость и дальновидность. Я вспоминаю наш призыв Правозащитного центра «Вясна» перед выборами 2020 года, который был опубликован на нашем сайте и в других средствах массовой информации. В нём мы призывали власти не применять насилие против мирных демонстрантов. Применили — и чем это закончилось?

Нужно начать широкий общественный диалог, направленный на национальное примирение, как бы тяжело ни казалось пойти на это. Предпосылкой такого диалога должно быть освобождение всех политических заключенных, проведение широкомасштабной амнистии, прекращение репрессий, так как нет смысла в амнистии, если одной рукой людей освобождают, а другой продолжают сажать. В таком диалоге должны принять участие как представители властей, так и представители широкой общественности, политических партий и движений, те, кто сейчас находятся в тюрьмах и те, кто спасается от репрессий и вынуждены были уехать за границу. Это реальное предложение, только бы было желание и политическая воля. Общественно-политический кризис в Беларуси не уникален. Вот прямо сейчас выходом из подобных кризисов занимаются другие страны в разных уголках мира. Власти и общественность в Казахстане, в Венесуэле и даже в Иране. Следует чётко осознать, что лучше тяжёлые переговоры и постепенный выход из кризиса, чем безжалостное противостояние, которое может привести к очень серьёзным последствиям: к бедности и нищете, к насилию и несправедливости, которые опустошат Беларусь. Если мы думаем про Беларусь как про нашу общую для всех белорусских граждан Родину, в которой, несмотря на разные политические взгляды и геополитические предпочтения, есть место всем; если мы не хотим погрузить страну в нищету; если мы не хотим допустить массовый вынужденный выезд белорусов в мир за лучшей долей; если мы хотим получить шанс на экономическое, социальное, общественно-политическое, экологическое развитие нашего народа, мы должны начать этот общественный диалог. Хватит, нужно остановить эту гражданскую войну! Я надеюсь, меня услышат.

На беларускай мове:

Крымінальная справа супраць нас — праваабаронцаў «Вясны» — палітычна матываваная. Уся гэтая эпапея на 284 тамы, сотні вобшукаў і допытаў па ўсёй краіне не мае нічога агульнага з папярэднім следствам, плюс палітычны падтэкст.

А за ім не было і справядлівага судовага разбіральніцтва. Паўтара года цягнулася расследаванне гэтак званай крымінальнай справы. З чатырох адвакатаў, якія на розных этапах абаранялі мяне, адзін з іх — Віталь Брагінец, які апынуўся ў турме і быў зняволены на восем гадоў, яшчэ двое былі пазбаўленыя ліцэнзіі цягам апошніх месяцаў, і толькі адна дайшла да фініша. Такі беспрэцэндэнтны ціск на адвакатаў паказвае, у якіх цяжкіх і небяспечных умовах ім прыходзіцца абараняць сваіх кліентаў.

Відавочна, калі мы азнаёміліся з некаторымі тамамі так званай крымінальнай справы, следства выконвала пастаўленую перад імі задачу: зняволіць праваабаронцаў «Вясны» любым коштам, знішчыць «Вясны» і спыніць нашую працу. Так можна патлумачыць нечаканую змену абвінавачвання з «нявыплаты падаткаў» (яно існавала фактычна 13 месяцаў фактычна са дня нашага затрымання) на «кантрабанду арганізаванай злачыннай групіроўкай», якую зрабілі з «Вясны». Відавочна, што ўлады парушаюць узятыя на сябе міжнародныя абавязкі ў галіне абароны праваабаронцаў у межах аб’яднаных пагадненняў ААН і АБСЕ.

Асобна трэба адзначыць моцна негатыўную суб’ектыўную ацэнку праваабаронцаў «Вясны» падчас папярэдняга расследавання з боку дзяржаўных СМІ: розных тэлеканалаў і газеты «Беларусь сёння», заснавальнікамі якой з’яўляецца адміністрацыя прэзідэнта. Так, ужо ў верасні мінулага году ў тэкстах сцвярджалася, што «праваабаронцы распаўсюджвалі экстрэмісцкія матэрыялы, а таксама фінансавалі пратэсты».

Асобна выбрас у два кашы розных плётак, хлусні, маны быў зроблены за апошні тыдзень і ўчора [12 лютага] гэта ўсё актыўна дэманстравалася і паказвалася па дзяржаўных тэлеканалах, дзе нас абвінавачвалі ў розных грахах, да якіх не дадумвалася нават следства і пракуратура. Мне тут бачыцца парушэнне прэзумпцыі невінаватасці, прамога ціску на суд, бо нас яшчэ не асудзілі, але дзяржаўныя сродкі масавай інфармацыі ўжо называюць нас злачынцамі.

Надзвычайна склалася сітуацыя з мовай у судзе: абвінавачванне і суд катэгарычна адмовіліся размаўляць па-беларуску, нягледзячы на тое, што я, як абвінавачаны, з’яўляюся беларускамоўным у жыцці чалавекам. Я размаўляю, пішу, думаю на беларускай мове. Нагадваю, што беларуская мова з’яўляецца дзяржаўнай мовай, і вы, як дзяржаўныя чыноўнікі, павінны ведаць дзве дзяржаўныя мовы, у тым ліку і беларускую, а не пыкаць і бэкаць. Таму вы абавязаны размаўляць адпаведна з беларускамоўнымі грамадзянамі па-беларуску. Напрыклад так, як гэта прадугледжвае Закон «Аб зваротах грамадзян»: калі ты пішаш на беларускай, то любое чыноўніцкае ведамства адказвае табе на беларускай мове. Гэтым самым мяне паставілі ў няроўнае становішча з бокам абвінавачвання. Мне не далі магчымасці грунтоўна і падрабязна патлумачыць сваю пазіцыю, аспрэчваць несправядлівае бязглуздае абвінавачванне.

Абвінавачванне і суд практычна адмовіліся ад допыту, ад пытанняў, якія іх цікавілі падчас працэсу і майго допыту. Складаецца ўражанне, што ні пракуратуру, ні суд увогуле не цікавіць праўда, для іх усё было зразумела з самага пачатку яшчэ да суда. Нагадваю, што ні пракуратура, ні суд так і не далі мне магчымасці азнаёміцца з усімі 284 тамамі так званай крымінальнай справы.

Пра палітычную падаплёку гэтай крымінальнай справы супраць праваабаронцаў «Вясны» сведчыць і агульная сітуацыя ў краіне, прасякнутая масавымі рэпрэсіямі і татальнымі парушэннямі правоў чалавека, якія абрынуліся на грамадства падчас і пасля выбарчай кампаніі ў 2020 годзе. Замест таго, каб пачуць голас народу, у Беларусь прыйшла мацнейшая рэакцыя. Відавочна, палітычным рашэннем уладаў было разграміць і знішчыць грамадзянскую супольнасць Беларусі. Пад катком рэпрэсій апынуліся незалежныя журналісты і блогеры, самастойныя аналітыкі і палітолагі, прафсаюзныя актывісты з незалежных прафсаюзаў, лідары і актывісты палітычных партый і рухаў, актывісты выбарчых штабоў кандыдатаў у прэзідэнты, як і самі кандыдаты ў прэзідэнты, дзеячы беларускай культуры, пісьменнікі, музыкі, мастакі, выкладчыкі і студэнты, спартсмены, шараговыя ўдзельнікі мірных пратэстаў ды і проста выпадковыя людзі. У краіне сёння паўтары тысячы палітычных зняволеных. Сотні за апошнія два з паловай гады ўжо прайшлі праз турмы і пасля пакарання выйшлі на волю. Дзясяткі тысяч мірных актывістаў былі арыштаваныя і асуджаныя за гэты час па адміністрацыйных справах. Нічога дзіўнага, што ў гэты час, калі ў Беларусі паляцелі ў тартарары правы чалавека і праваабаронцы таксама апынуліся ў турме. Гэта кіраўніца Валанцёрскай службы «Вясны» Марфа Рабкова, валанцёр Андрэй Чапюк, гомельскі праваабаронца Леанід Судаленка, валанцёрка Таццяна Ласіца і іншыя валанцёры, якія дапамагалі ахвярам масавых рэпрэсій.

Рэпрэсіі ў краіне працягваюцца і сёння. Пра гэта сведчаць усё новыя і новыя палітычныя зняволеныя, якія з’яўляюцца ў СІЗА. Так, нядаўна была арыштаваная праваабаронца Наста Лойка. Чарадою ідуць судовыя працэсы па палітычна матываваных крымінальных справах. Неверагодныя, неўяўляльныя і нябачныя дагэтуль узровень рэпрэсій, усемагчымага ціску на грамадства з боку ўладаў! У нашай гісторыі такое было толькі ў царскія і сталінскія змрочныя гады аж да смерці Сталіна ў 53-м годзе. Напачатку 80-х гадоў, калі ў СССР быў пік змагання з дысідэнтамі, праваабаронцамі, актывістамі нацыянальных і рэлігійных рухаў, палітзняволеных было каля трох тысячаў на ўсю агромністую савецкую імперыю, у якой жыло 250 мільёнаў чалавек. А зараз на адну Беларусь — паўтары тысячы палітзняволеных.

Я перакананы, што курс узяты ўладамі на татальны кантроль грамадства і жорсткае падаўленне іншадумства, поўную адмову ад плюралізму думак, пераўладкаванне дзяржаўнага ладу па ўзору таталітарнага грамадства а-ля «Савецкі саюз 70-х гадоў» зусім бесперспектыўны. Свет ідзе наперад — у постіндустрыяльную эпоху. Ужо вырасла новае пакаленне, і мільёны беларусаў, якія маюць інакшае ад яшчэ той савецкай эпохі цывілізацыйныя каштоўнасці. Яны не хочуць жыць у савецкай казарме. Для іх мала скіркі хлебы палітай вадой і пасыпанай цукрам, ці сала пасмажанае на ражончыку. Яны хочуць і патрабуюць, каб іх голас быў пачуты, улічаным і палічаным. Яны хочуць жыць у эканамічна развітай дэмакратычнай і незалежнай Беларусі.

Падзеі 2020-га году, масавыя пратэсты супраць фальсіфікацый вынікаў выбараў, супраць парушэнняў правоў чалавека выразна паказалі лепей за любую сацыялогію. Багата для каго гэтыя падзеі былі нечаканасцю, а для ўладаў — непрыемным сюрпрызам. Трэба прызнаць, што грамадства і людзі ў краіне моцна падзеленыя ідэалагічна, каштоўнасна, ментальна, але тым, хто жыве ў грамадстве, відаць, што гэты падзел ідзе па ўзросце, па месцы пражывання, па ўзроўню адукацыі, хаця нічога дзіўнага, адметнага і ўнікальнага ў гэтым няма. Па ўсім свеце грамадствы неаднародныя. Яны складаюцца з розных людзей розных поглядаў, іхныя інтарэсы прадстаўляюць палітычныя партыі, а сапраўды справядлівыя выбары даюць магчымасць адносіцца з больш-менш пэўным даверам да ўлады. Падзел беларускага грамадства не фатальны. З ім і грамадства, і дзяржава могуць жыць, але яго існаванне трэба ясна ўсведамляць, а не заплюшчваць вочы і не будаваць сабе ўтульны свет, так, як камусьці хацелася б. Мільёны беларусаў думаюць і разважаюць, урэшце жывуць, вось так, а мільёны — па-іншаму. І не так важна, каго сёння больш. І адных, і другіх мільёны. Важна зразумець, што такі ўнутраны падзел грамадства надоўга. І з гэтым падзелам нам усім — усяму беларускаму грамадству незалежна ад нашых поглядаў і перакананняў — прыйдзецца яшчэ доўга жыць. У гэтай сітуацыі курс на канфрантацыю, калі адная частка — сілавыя структуры, спецслужбы, пракуратура, следчы апарат, суды — цісне і душыць другую, небяспечны і бесперспектыўны. Ён вядзе ў нікуды. Гісторыя краінаў Лацінскай Амерыкі XX стагоддзя — Чылі, Аргенціна, Гаіці і іншых краін — гэтаму пацверджанне. Хунты Бананавай рэспублікі, дыктатуры не маюць перспектывы для доўгага жыцця і развіцця. Вынікі такой палітыкі нецярпімасці, канфрантацыі і поўнай адмовы ад палітычнага плюралізму — гэта няспынны грамадска-палітычны, сацыяльны, эканамічны крызісы, масавая міграцыя. Усё гэта туга завязана паміж сабой.

Сітуацыя поўнамаштабнага крызісу ў дзяржаве моцна небяспечная для суверэнітэту Беларусі. Перад намі агромністыя геапалітычныя выклікі — краіна зайшла ў тупік. Як казалі нашыя продкі: «Той самы нерат, з якога ні ўзад, ні ўперад». Адзіным магчымым выйсцем з усебаковага крызісу, у якой апынулася Беларусь, бачыцца пастаянны доўгатэрміновы пошук кансэнсусу, раўнавагі ў грамадстве з улікам інтарэсаў розных слаёў грамадства. Дзеля захавання Беларусі як дзяржавы, дзеля будучыні нашага народу, нам усім, а найперш — уладам, трэба праявіць мудрасць і дальнабачнасць. Я згадваю наш заклік, Праваабарончага цэнтра «Вясны», перад выбарамі 2020-га году, які быў апублікаваны на нашым сайце і ў іншых сродках масавай інфармацыі. У ім мы заклікалі ўлады не ўжываць гвалт супраць мірных дэманстрантаў. Ужылі — і чым гэта скончылася?

Трэба пачаць шырокі грамадскі дыялог, накіраваны на нацыянальнае прымірэнне, як бы гэта цяжка не здавалася бы камусьці пайсці на гэта. Перадумовай такога дыялогу мусіць быць вызваленне ўсіх палітычных зняволеных, правядзенне шырокамаштабнай амністыі, спыненне рэпрэсій, бо няма сэнсу ў амністыі, калі адной рукой людзей вызваляюць, а другой працягваюць саджаць. У такім дыялогу павінны ўзяць удзел, як прадстаўнікі ўладаў, так і прадстаўнікі шырокай грамадскасці, палітычных партый і рухаў, тыя, хто зараз знаходзіцца ў турмах і тыя, хто ратуецца ад рэпрэсій і вымушаны быў з’ехаць за мяжу. Гэта рэальная прапанова, абы было жаданне і палітычная воля. Грамадска-палітычны крызіс у Беларусі не ўнікальны. Вось проста зараз выхадам з падобных крызісаў займаюцца іншыя краіны ў розных кутках свету. Улады і грамадскасць у Казахстане, у Венесуэле і нават у Іране. Трэба ясна ўсвядоміць, што лепей цяжкія перамовы і паступовы выхад з крызісу, чым бязлітаснае супрацьстаянне, якое можа прывесці да вельмі сур’ёзных наступстваў: да беднасці і жабрацтва, да гвалту і несправядлівасці, якія спустошаць Беларусь. Калі мы думаем пра Беларусь, як пра нашу супольную для ўсіх беларускіх грамадзянаў Радзіму, у якой нягледзячы на розныя палітычныя погляды і геапалітычныя прыхільнасці, ёсць месца ўсім. Калі мы не хочам пагрузіць краіну ў галечу, калі мы не хочам дапусціць масавы вымушаны выезд беларусаў у свет па лепшую долю, калі мы хочам атрымаць шанец на эканамічнае, сацыяльнае, грамадска-палітычнае, экалагічнае развіццё нашага народу, мы павінны распачаць гэты грамадскі дыялог. Досыць, трэба спыняць гэтую грамадзянскую вайну! Я спадзяюся, мяне пачуюць.

13 февраля 2023 года

Беларусь, г. Минск, суд Ленинского района

Источник: https://spring96.org/ru/news/110763, https://spring96.org/be/news/110762

Подробнее о деле: https://prisoners.spring96.org/ru/person/ales-bjaljackiy

Фото: «Вясна»